Simultaan tolken is topsport voor het brein

Simultaan tolken is niet zo eenvoudig als het lijkt. Er moet goed geluisterd worden naar wat er gezegd wordt, waarna dit direct omgezet moet worden naar een andere taal. Dit vergt activiteit van je hersenen op hoog niveau en dat vraagt uiteraard veel energie en opperste concentratie van de tolk. Een simultaantolk luistert, onthoudt, vertaalt en spreekt vrijwel tegelijkertijd. Een ervaren simultaantolk komt tijdens het vertalen in de flow van vertaling en houdt een ritme vast. 

Een simultaantolk kan even achterop raken, bijvoorbeeld doordat de prater die een lezing geeft of seminar houdt, iets uitspreekt wat onbekend of ingewikkeld is om te vertalen. De simultaantolk moet dan een snelle inhaalslag maken zonder dat de luisteraar de draad van een betoog kwijtraakt. Een ervaren simultaantolk weet precies hoe hij of zij dit moet doen. Dit soort kunstjes horen bij het beroep en zijn dan ook topsport voor het brein!

In Nederland kun je maar aan enkele instellingen een opleiding tot professionele simultaantolk volgen. Naast het eigen maken van de noodzakelijke theoretische kennis oefent de student ook veel in tolksimulaties. Je leert simultaan tolken het beste door het te doen. Vaak werkt een simultaantolk vanuit een tolkencabine met koptelefoon en microfoons. De vertaalcabine helpt te focussen op de spreker en beschermt de luisteraars tegen bijgeluiden van alle tolken die spreken in verschillende talen. Tegelijk is het gemakkelijk om tijdens de simultane vertaling, de tolk en de sprekers auditief op te nemen. Deze opname van de lezing en de vertolking ervan kan dan weer verspreid worden onder de deelnemers van die bijeenkomst.

Een simultaantolk beoefent sport op hoog niveau en wordt daarom regelmatig afgewisseld een collega-simultaantolk. De concentratieboog van de simultaantolk kan niet eeuwig gespannen zijn. Dit is anders bij een consecutief tolk, die vertaalt direct nadat de spreker iets heeft gezegd en daardoor langer kan doorgaan met vertalen. De spreker laat de tolk dan eerst een mondelinge vertaling geven.

Duidelijke mondelinge vertalingen

Overal ter wereld houdt de mens zich bezig met communicatie. Zowel verbaal als non-verbaal. Ook voor dove mensen en slechthorenden is communicatie niet te vermijden. Om de boodschap goed en duidelijk te laten overkomen, is er een tolk in het leven geroepen. Iemand die de informatie duidelijk en goed omschreven kan vertalen. Een duidelijke vertaling moet aan een aantal eisen voldoen.

Zo zal de vertaling letterlijk moeten weergeven wat er gezegd wordt en alle overbodige informatie weglaten. Denk hierbij aan toevoegingen en wijzigingen. Dit zonder de oorspronkelijke boodschap te vervormen. Niemand is gebaat bij een dubbele content. Dit kan alleen als de tolk neutraal in het gesprek staat en geen eigen meningen er aan toevoegt. Ook niet als hierom gevraagd wordt, aangezien dit verwarring zal scheppen en niets met de vertaling van doen heeft. Als tolk zal je ook snel moeten kunnen schakelen binnen het gesprek. Als één van de partijen plotseling van onderwerp verandert, dan zal de tolk hier adequaat op moeten reageren om het gesprek gaande te houden.

Een luisterend oor, sociale en goede communicatieve vaardigheden zijn een vereiste. De tolk moet zich goed kunnen uitdrukken ten opzichte van de boodschapper en ontvanger. Daarbij is er ook een hoge mate van concentratie vereist om deze werkzaamheden te kunnen volhouden. Sommige gesprekken nemen immers veel tijd in beslag. Niet onbelangrijk is de expertise van een tolk. Er zijn verschillende specialisaties met het bijbehorende vakjargon. Een tolk dat gespecialiseerd is op het gebied van reizen, zal medische informatie niet duidelijk weten over te brengen en visa versa. Via een professioneel tolkbureau weet je zeker, dat je de meest geschikte tolk krijgt toegewezen.

Tolken die een vreemde taal vertalen, houden ook rekening met de grammatica en betekenissen van deze taal. Het komt vaak voor dat een letterlijke vertaling een heel andere uitkomst heeft in onze eigen taal. Een goede tolk weet hier precies op in te spelen, zonder overbodige en dubbele content te geven. Er zijn verschillende soorten tolken in te huren. De tolk kan aanwezig zijn als derde persoon, maar het kan ook telefonisch geregeld worden of via beeldbellen. Er bestaan schrijftolken, gebarentolken en ook een combinatie van het hierboven genoemde is niet ondenkbaar. Voor iedereen is er wel een goede professionele tolk te vinden.

Afstandtolken voor doven

Vandaag de dag zijn er verschillende communicatietechnologieën waar dove personen een beroep op kunnen doen om te communiceren met mensen die wel horen. Toen de beeldtelefonie deel begon uit te maken van het dagelijkse leven, was dit dan ook een zegen voor dove mensen. De beeldtelefonie laat immers zowel gebarentaal als gesproken taal toe. Onderzoek in de Verenigde Staten en Europa toonde aan dat beeldtelefonie perfect als alternatief kan dienen voor simultane communicatie in real-time. Dove mensen kunnen door middel van beeldtelefonie ook onderling communiceren op afstand.

Ook tolken op afstand is hierdoor perfect mogelijk. De dove persoon doet via beeldtelefonie beroep op zijn of haar tolk op afstand en kan tegelijkertijd bellen of face-to-face communiceren met een horende persoon. Telefoontjes kunnen dus door de dove persoon zelf afgehandeld worden en deze is hiervoor niet meer afhankelijk van iemand anders. Zelfs op onverwachte momenten kan hij een beroep doen op de tolk.

Minder kosten
De kosten voor een tolk wordt bovendien gedrukt omdat deze zich niet dient te verplaatsen. Hierbij worden technologische ontwikkelingen zoals  de videoconferentie en snelle internetverbinding toegepast. De tolk kan dus ook meer opdrachten inplannen omdat de reistijd, en dus onnodig tijdverlies, wegvalt. Het is nog vaak zo dat dove mensen geen beroep doen op een tolk voor korte opdrachten om die reden. Afstandstolken via beeldtelefonie biedt dus een veel grotere flexibiliteit. De tolk kan ingeschakeld worden op basis van de noodzakelijkheid en niet op de duur van een opdracht.

Hoe werkt het?
Er zijn dus minsten drie personen betrokken bij het afstandstolken: een dove persoon, een horende persoon en een tolk gebarentaal. Er zijn dan twee mogelijke situaties:

1. Iedereen bevindt zich op een verschillende plaats. De dove persoon belt de tolk op via beeldtelefonie en geeft de tolk het telefoonnummer van de horende persoon. De dove persoon communiceert via gebarentaal met de tolk, die op zijn beurt vertaalt naar gesproken taal voor de horende persoon. Daarna vertaalt de tolk de gesproken taal van de horende persoon in gebarentaal voor de dove persoon.

2. De dove en horende persoon kunnen zich ook op dezelfde locatie bevinden. De tolk bevindt zich thuis of in een callcenter. De dove persoon gebruikt gebarentaal om via de beeldtelefoon te communiceren met de tolk en deze vertaal naar gesproken taal voor de horende persoon.
Op deze manier biedt afstandstolken dus een fantastische uitkomst voor doven!

De deontologie van het tolken

Sociaal tolken is een vorm van tolken die in opdracht van de overheid, een voorziening, een ambtenaar of hulpverlener gebeurt. Aan deze vorm van tolken, die uiteraard zeer specifiek is, is een wel doordachte deontologie verbonden. Deze reikt een kader aan waarbinnen de sociale tolk kan handelen en denken. Het is tegelijk een houvast én een bescherming voor de tolk. Bent u benieuwd wat het beroep van een tolk zoal inhoudt en wat zijn of haar rechten en plichten zijn?
Hierbij een overzicht:

1. De tolk geeft het gesprek zo getrouw mogelijk weer. De tolk laat dus overbodige toevoegingen, wijzigingen of weglatingen vallen. Er wordt een nagenoeg letterlijke weergave gegeven van wat er gezegd wordt.

2. De tolk moet alles tolken wat er tijdens het gesprek wordt gezegd. De tolk moet dus ook de betrokkenen hierop wijzen wanneer één van hen vraagt om bepaalde woorden of zinnen weg te laten.

 3. Er is een strikte geheimhouding van toepassing. De tolk mag de verworven kennis niet gebruiken of onthullen aan derden. Dit wil zeggen dat ook de identiteitsgegevens van de betrokkenen bij het gesprek niet  gedeeld mogen worden met derden en niet misbruikt mogen worden op welke manier ook.

4. De tolk mag enkel opdrachten aanvaarden waarvoor hij de nodige competenties heeft. Bij het vaststellen van communicatieproblemen tussen de betrokkenen en zichzelf, moet de tolk hier meteen melding van maken.

5. De tolk blijft altijd objectief en neutraal. Er mogen door de tolk geen uitspraken gedaan worden over de gesprekspartners, hij mag geen partij kiezen en zeker geen persoonlijke meningen uiten, zelfs niet wanneer iemand hem erom vraagt.

6. De tolk mag een prestatie onderbreken omwille van een gewetensconflict of belangenvermenging. De gesprekspartners moeten in dat geval wel meteen op de hoogte gebracht worden. In geen geval mag er dan verder gegaan worden met de tolkprestatie.

7. De tolk mag de prestatie onderbreken bij lastige situaties of agressie tegen hem / haar. Hiervan worden   de betrokkenen ook direct op de hoogte gebracht en er wordt meteen melding gemaakt aan de tolkendienst.

8. De tolk mag geen cadeaus of andere tegenprestaties ontvangen van de betrokken partijen. Gebeurt dit wel, dan kan dit  als een vorm van corruptie gezien worden en een klacht bij de deontologische commissie tot gevolg hebben of zelfs een strafrechtelijke procedure.

9. De tolk moet altijd zijn afspraken respecteren. Indien dit om de een of andere reden niet mogelijk is, dient de tolkendienst hiervan meteen op de hoogte gebracht te worden.

Een kleine geschiedenis van tolk- en vertaalwerk

Wanneer mensen met elkaar willen communiceren, moeten ze elkaar in de eerste plaats begrijpen. Vanuit dat oogpunt is in feite de activiteit van het tolken en vertalen ontstaan. In 2000 voor Christus waren er in Egypte al vertalers in dienst van de farao’s. De Steen van Rosette is een ander bekend voorbeeld van een vertaalde tekst uit de oudheid. Op de steen, daterend uit het jaar 126, staat een dankbetuiging geschreven op drie verschillende manieren: in hiërogliefen, Demotisch schrift en in het Grieks. Nog een bekende vertaling is de Vulgata, de Latijnse versie van de Bijbel die door Hiëronymus werd gemaakt. Hiëronymus is vandaag de dag nog steeds de beschermheilige van vertalers, schrijvers en blinden.

In de Middeleeuwen vervulden de monniken een belangrijke rol op het gebied van vertaalwerk door het vertalen van religieuze teksten. Dit leidde tot het vooruitstrevende vertaalwerk van onder andere Luther en Erasmus. Ook tijdens de verovering van de Nieuwe Wereld speelden vertalers en tolken een belangrijke rol. Malinche, de tolk en maîtresse van Hernán Cortés, is hier ongetwijfeld het bekendste voorbeeld van. Ze sprak vloeiend Spaans, Maya en Nahuatl en speelde veel geheimen van de Azteken door aan Cortés.

Vertaalde filosofische werken uit de Verlichting waren aan het einde van de achttiende eeuw een inspiratiebron voor de vrijheidsbeweging in Noord- en Zuid-Amerika. De werken waren doorspekt met moraliserende teksten over vrijheid en gelijkheid. Literaire werken werden eigenlijk pas voor het eerst op grote schaal vertaald tijdens de periode van de Romantiek. Het waren vooral schrijvers en dichters zoals Baudelaire en Pound die zich hiermee bezighielden.

De aard van het vertalen heeft door de jaren heen altijd voor de nodige discussie gezorgd. Cervantes deed minachtend ten opzichte van het beroep van tolk of vertaler en de Spaanse filosoof José Ortega y Gasset vond dat vertalen geen nut had, aangezien elke taal zijn eigen kenmerken had en een vertaling  nooit bij de authentieke tekst kon komen. Voor hem was een vertaling dus niet meer dan een benadering van het origineel. De Italianen gingen ooit zelfs een stap verder met hun ‘traduttore traditore’, wat zoveel betekent als dat de vertaler een verrader is.

De moderne vertaler of tolk bevindt zich ergens tussen de glorie van de heilige Hiëronymus en José Ortega y Gasset, die uitblonk in scepticisme. Hij kan terugvallen op kasten vol met woordenboeken en hetinternet dat hem oneindig veel mogelijkheden biedt. De relaties tussen verschillende volkeren worden steeds intensiever waardoor het werk van vertalers en tolken steeds belangrijker wordt. De efficiënte en onberispelijke manier waarop zij hun werk uitvoeren zal door Hiëronymus vanuit het hiernamaals alleen maar toegejuicht worden!

Een tolk Gebarentaal

Een tolk Gebarentaal (ook wel eens foutief doventolk genoemd) is zoveel meer dan iemand die zorgt voor een duidelijke communicatie tussen gesproken taal en gebarentaal. Ze zijn een belangrijke schakel voor doven en slechthorenden. Op school, op het werk of tijdens andere belangrijke aangelegenheden zijn gebarentolken onmisbaar geworden voor deze groep mensen.

Voor doven en slechthorenden moet in het dagelijks leven altijd genavigeerd worden. Zo is
bijvoorbeeld naar de supermarkt gaan op zich is meestal geen probleem en ook het afrekenen aan de kassa gaat gemakkelijk aangezien het bedrag bij de meeste winkels duidelijk aangegeven staat op de kassa. De moeilijkheid zit hem in de details die voor mensen die goed horen vanzelfsprekend zijn. Wat als je wilt informeren of een bepaald artikel nog voorradig is, en de medewerker geeft je een antwoord terwijl hij de andere kant op kijkt? Of hij articuleert zo onduidelijk dat je met liplezen geen steek verder komt? In deze gevallen zou een tolk Gebarentaal alle problemen oplossen. Zij zorgen ervoor dat verbale taal omgezet wordt naar verbale taal en vice versa.

Tolk Gebarentaal zijn is een complex en veeleisend beroep, waarbij grote persoonlijke samenwerking met de cliënt vereist is. Niet iedereen kan zomaar tolk Gebarentaal worden, hiervoor is een aangepaste opleiding vereist. Deze opleiding duurt gemiddeld drie tot vier jaren.

Kinderen met hoorproblemen krijgen tegenwoordig vaak een persoonlijke tolk in de klas krijgen. Dit stelt ze in staat om toch regulier onderwijs te blijven volgen. Het is immers vrijwel onmogelijk voor de leraar om alles apart te gaan uitleggen. Met een persoonlijke gebarentolk kunnen deze kinderen de lessen toch klassikaal volgen..

Door ontwikkelingen van de laatste jaren zijn dove en slechthorende mensen prima in staat om mee te draaien in de maatschappij. Zij kunnen werk vervullen dat ze vroeger wellicht niet konden, door vooruitgang in technologie en beter begrip van de medische condities die met slechthorendheid gepaard gaan. Om die reden kan het ook van belang zijn dat op uw school, bedrijf of vereniging er op belangrijke momenten een tolk Gebarentaal is, zodat zowel de dove of slechthorende als de anderen aanwezigen direct en zonder misverstanden met elkaar kunnen communiceren

De schrijftolk

Iedereen kent uiteraard de klassieke tolk, iemand die luistert naar een spreker en diens woorden mondeling vertaalt voor zijn of haar opdrachtgever. Maar wat als die opdrachtgever doof is? Dan kan de schrijftolk uitkomst bieden. De schrijftolk beschikt over een speciaal toetsenbord dat is aangesloten op een scherm dat bij de dove of slechthorende persoon staat. Deze kan de ingetypte tekst dan lezen. De meeste schrijftolken werken op zelfstandige basis. Het zijn mensen die houden van de flexibiliteit van hun werk, waarbij ze zelf hun tijd kunnen indelen en zelf bepalen of ze een bepaalde opdracht aannemen of niet. Een schrijftolk kan bijvoorbeeld werken in de rechtszaal, voor de politie, op congressen voor televisie, etc. …

Schrijftolken werken echter niet alleen voor bedrijven, maar tolken ook vaak voor particulieren. Een schrijftolk is in eerste instantie een doventolk en meestal werkt deze dan ook voor een individuele persoon. Het kan bijvoorbeeld zijn dat slechthorende werknemers, uiteraard in samenspraak met hun werkgever, een schrijftolk in de arm nemen. Maar het kan evengoed zijn dat een dove zakenman aan een schrijftolk vraagt om notities te maken tijdens een belangrijke vergadering. Er zijn ook steeds meer dove en slechthorende studenten die een beroep doen op de diensten van een schrijftolk. In die gevallen loopt de tolk, vaak in samenwerking met andere tolken, een langere periode mee met de student in kwestie. Dit kan soms wel een volledig schooljaar zijn. Soms worden schrijftolken ook gewoon ingezet bij feestjes, huwelijken of begrafenissen.

Het kan voor een schrijftolk redelijk emotioneel worden, want hij of zij is vaak erg nauw betrokken bij het persoonlijke leven van de opdrachtgever. De tolk is in sommige gevallen een soort psycholoog bij wie de mensen hun hart luchten. Stel je maar eens voor dat je als schrijftolk wordt ingeschakeld door iemand die door een ziekte steeds slechter begint te horen. In eerste instantie hoef je misschien alleen maar te tolken op de ouderavonden op school, maar het kan zijn dat je al snel bijvoorbeeld mee gaat naar een praatgroep waar je klant aan deelneemt. Daarna moet je misschien mee naar het ziekenhuis om te tolken, omdat je klant zich wil laten opereren om zijn gehoor te laten herstellen. Ook kan het zijn dat je nu en dan bij familieaangelegenheden aanwezig bent. Op dat moment zit je dus echt in het leven van je klant en kun je soms ook een band met deze ontwikkelen. Schrijftolken kan dus soms een behoorlijk persoonlijk beroep zijn!