Steenkolenengels

Veel Nederlanders spreken een aardig woordje Engels, Frans of Duits dankzij de talenvakken die ze vroeger op de middelbare school hebben gehad. Ongemerkt maken ze toch heel veel fouten wanneer ze zinnen of uitdrukkingen woord voor woord vertalen. Als dit in het Engels gebeurt, spreken we van 'steenkolenengels'. De oorsprong van de term steenkolenengels ligt in de zeevaartgeschiedenis van Nederland. In het begin van de negentiende eeuw spraken Nederlandse havenarbeiders op een gebrekkige manier Engels met de bemanning van Britse steenkolenboten. Een aantal uitdrukkingen bestaat tot op de dag van vandaag in het Nederlands.

Steenkolenengels was oorspronkelijk de hybride taal die ontstond door het contact tussen Nederlandse en Engelse scheepvaartarbeiders. In het Engels wordt steenkolenengels vertaald met 'Dunglish', een samentrekking tussen Dutch en English. Een voorbeeld van een Nederlandse uitdrukking die uit het Engels komt is 'alle hens aan dek', een vertaling van 'all hands on deck'. Tegenwoordig verstaan we onder steenkolenengels de taal van Nederlandstalige mensen die gebrekkig Engels spreken. Het gaat om incidentele fouten, die vaak heel grappig klinken. 'I hate you welcome in this town where all the Oranges are buried,' zei bijvoorbeeld een Nederlandse oud minister-president tegen Brits oud-minister Churchill om hem te verwelkomen in Delft.

 Een veelgemaakte fout is dat een zin letterlijk wordt vertaald, zonder te letten op de Engelse grammatica. Een voorbeeld is: 'I have it cold'. Het kan ook om betekenisfouten gaan: 'to handle in arms' betekent niet 'in wapens handelen'. De correcte vertaling is namelijk 'to trade in arms'. Handelen en handle zijn zogenaamde valse vrienden. Het kan verder gaan om fouten die te maken hebben met onbekendheid met de culturele context. Engelsen hebben een veel beleefdere manier van spreken dan de Nederlanders. In het Engels zeg je dan ook niet plompverloren: 'Give me the book' maar 'Would you mind giving me the book?' Bij steenkolenengels gaat het puur om fouten in het gebruik van het Engels. Met Nederengels daarentegen wordt gerefereerd aan het veelvuldige gebruik van Engelse termen in het Nederlands. Het gaat hier niet om taalfouten, maar om managers taal zoals 'outsourcen' en uitdrukkingen uit de voetbalwereld, zoals 'passen' (een bal afgeven).

Het moge duidelijk zijn dat gebrekkig steenkolenengels, steenkolenfrans of steenkolenduits de communicatie niet altijd ten goede komen. Bij belangrijke zakelijke gesprekken met veel specialistische vaktaal is het echter wel belangrijk dat er geen twijfels ontstaan over de inhoud van het gesprek. Een professionele tolk of ervaren vertaler is dan geen overbodige luxe!

Een goede tolk

Het doel van tolken is een boodschap te begrijpen in de brontaal en over te brengen aan één of meerdere personen in de doeltaal. Het is erg belangrijk voor een tolk om beide talen perfect te beheersen; hij heeft namelijk geen tijd om na te denken over hoe hij die ene zin nu uit zou kunnen leggen, hij moet de zin of het verhaal van de spreker begrijpen en deze uitleggen (en niet vertalen, wat veel mensen denken) aan de luisteraar binnen enkele seconden.

Tolken worden vaak gebruikt bij interviews, in dat geval moet hij de vragen en antwoorden in beide talen kunnen verwoorden. Wanneer er een tolk wordt gebruikt om de boodschap van een buitenlandse spreker te vertolken kan dit op twee manieren gebeuren: met consecutief of simultaan vertolken. Bij de eerste vorm van tolken stopt de spreker na elke zin zodat de tolk deze uit kan leggen aan het publiek, in tegenstelling tot simultaan vertolken, waarbij de tolk een samenvatting geeft van wat de spreker heeft gezegd. Deze laatste vorm wordt vooral gebruikt wanneer het grootste deel van het publiek de spreker verstaat, er wordt daarom alleen een samenvatting gegeven aan de paar mensen die de taal van de spreker niet begrijpen. Deze tweede vorm van tolken wordt ook gebruikt wanneer een interviewer op tv zelf tolkt, hij geeft dan een samenvatting van wat er is gezegd. Dit is vaak het geval wanneer een interview in het Engels is, een taal die veel mensen begrijpen.

Een speciale tolkvorm is de gerechtstolk. Deze tolk is nodig als een getuige, civiele partij of verdachte tijdens een proces geen Nederlands spreekt en/of begrijpt aangezien er volgens de Nederlandse wetgeving alleen Nederlands mag worden gesproken tijdens een proces bij de rechtbank. In tegenstelling tot andere tolken, moet een gerechtstolk vooraf beëdigd worden.

Waar moet een goede tolk over beschikken? Het is natuurlijk duidelijk dat een goede taalkennis essentieel is, maar het is ook uiterst belangrijk dat een tolk een zeer hoog concentratievermogen heeft, aangezien hij enkel over secondes beschikt om een boodschap te begrijpen en over te brengen in een andere taal. Ook neutraliteit is nodig, de tolk moet namelijk niet zijn mening maar die van de spreker laten doorschijnen tijdens zijn vertolking.